Przyłęcki Marian (Marcjan) h. Szreniawa (zm. 1583), sędzia grodzki i burgrabia krakowski, poseł na sejmy. Pochodził ze średnio zamożnej szlachty; pisał się z Przyłęka, wsi leżącej w pow. lelowskim.
Karierę urzędniczą rozpoczął P. w woj. sandomierskim. W r. 1549 był sędzią grodzkim chęcińskim, zaś przed 5 X 1553 został podstarościm chęcińskim. Tego dnia dostał (wraz z żoną) od króla dożywocie na należącej do star. chęcińskiego wsi Polikno, wraz ze zgodą na skupienie w niej ról kmiecych i założenie folwarku. W późniejszych latach P., nie zrywając z Chęcińskiem, działał głównie w woj. krakowskim. Dn. 28 X 1557 w Krakowie, w czasie napaści na pogrzeb kalwinki Reginy Filipowskiej, P. reprezentował władzę starościńską (locumtenens) i wzywał do spokoju tłum bezczeszczący zwłoki zmarłej. Był już wówczas wyznawcą kalwinizmu; 19 XI t. r. wraz z inną szlachtą różnowierczą, protestował w kapitule krakowskiej przeciwko studentom jako sprawcom tumultu. W r. 1560 wziął udział w synodzie generalnym małopolskiego Kościoła reformacyjnego w Książu (13–19 IX); w r. 1570 był na synodzie zjednoczeniowym protestantów w Sandomierzu (9–14 IV) oraz na synodzie generalnym w Krakowie w r. 1573. W sześćdziesiątych latach P. złupił kościół w Przyłęku i zagarnął jego uposażenie. W trakcie zaburzeń religijnych, jakie wybuchły w Krakowie podczas drugiego bezkrólewia, P. – reprezentując urząd grodzki – w czerwcu 1575 zabezpieczył strażą zbór krakowski. W październiku 1578 po tumultach religijnych w Krakowie (1–3 VI) wraz z Piotrem Strzałą złożył P., w imieniu różnowierców, królowi skargę z powodu krzywd, jakich doznali od katolików, i domagał się zadośćuczynienia.
Dn. 18 VIII 1560 kanclerz kor., star. krakowski Jan Ocieski mianował P-ego sędzią grodzkim krakowskim; urząd ten objął P. 28 VIII t. r., składając przepisaną prawem przysięgę. Działalność polityczną rozpoczął P. w okresie realizacji programu egzekucji praw. Szlachta krakowska wielokrotnie powierzała mu mandat poselski. Po raz pierwszy P. posłował na sejm warszawski 1563/4 r. Podczas obrad został członkiem komisji powołanej do rewizji nadań i w imieniu izby poselskiej wystąpił przed Zygmuntem Augustem, domagając się sprawiedliwego rozpatrywania spraw o posiadanie dóbr królewskich. Sam P. w wyniku przeprowadzonej na sejmie rewizji nadań stracił (30 XII 1563) skupione, a właściwie zabrane chłopom, role w Poliknie, zachował jednak dożywocie na Poliknie. Dn. 1 IV 1564 dostał urząd burgrabiego krakowskiego. P. nie przedstawił jednak w Warszawie dokumentów (były w posiadaniu przebywającego w niewoli Jana Baptysty Tęczyńskiego) uprawniających go do dzierżenia (tytułem zastawu) m. Wolbromia i dziedzicznego posiadania wójtostwa w Wolbromiu. Okazał je dopiero, posłując w r. 1566 na sejm w Lublinie, gdzie zdołał polecić swą sprawę izbie poselskiej, a król 25 VI t. r. potwierdził tytuły prawne P-ego do trzymanych dóbr. P. został obrany posłem i na kolejny sejm do Piotrkowa w r. 1567. Król mianował go (30 V) wtedy członkiem komisji powołanej do rozgraniczenia wsi królewskich od szlacheckich.
Dużą aktywność rozwinął P. na sejmie unii lubelskiej w r. 1569, gdzie tradycyjnie już reprezentował woj. krakowskie. W Lublinie został (3 V) członkiem zespołu orzekającego o zasadności pozwów, wydanych przez kancelarię królewską, m. in. o zatajone nadania, o stacyjne, o zaległą kwartę, a następnie zasiadł przy królu, gdy Zygmunt August sądził pozwanych w tych sprawach. Przy tej okazji P. wyraził pogląd, iż należy zakończyć akcję egzekucji dóbr, zaprzestając dochodzeń o zatajone dobra, co powinno obowiązywać po ukończeniu następnego sejmu. Podczas dyskusji o unii, której akt podpisał P. – zgodnie ze stanowiskiem swojego województwa – żądał, aby konfirmacja praw była przez przyszłego króla pieczętowana tylko pieczęcią kor., a nie także i pieczęcią lit. Zdecydowanie odrzucił wniosek Litwinów, którzy domagali się przyznania Inflant wyłącznie W. Ks. Lit. Negatywnie ocenił też P. dyskutowany w Lublinie projekt reformy sądownictwa. Pod koniec sejmu jako delegat izby poselskiej wszedł do zespołu redagującego konstytucje sejmowe. Od 15–16 III 1570 był na sejmiku przedsejmowym w Proszowicach, gdzie krytycznie wypowiadał się o trybie odbywanych w Warszawie sądów królewskich i gdzie ponownie szlachta wybrała go na posła na sejm do Warszawy (3 V – 7 VII). Już po skończeniu sejmu Zygmunt August mianował P-ego surrogatorem star. krakowskiego (po śmierci S. Myszkowskiego), który to urząd sprawował P. do 4 XII t. r., kiedy przekazał starostwo Piotrowi Barzemu. Pod koniec 1571 r. zabiegał P. ponownie o urząd burgrabiego krakowskiego (zrezygnował z burgrabstwa ok. r. 1570), lecz przyznanego mu 30 IX t.r. burgrabstwa nie przyjął. Urząd ten dostał zapewne w późniejszym czasie, skoro często w aktach urzędowych występował jako burgrabia krakowski. W r. 1572 odbył P. legację na ostatni zwołany przez Zygmunta Augusta sejm (12 III – 28 V) w Warszawie.
Po śmierci ostatniego Jagiellona zjazd knyszyński (24 VIII 1572) powołał P-ego na członka mieszanej senatorsko-szlacheckiej komisji do poprawy praw. P. brał też udział w zjazdach swojego województwa. Dn. 19 VII 1572 był obecny na zorganizowanym w Krakowie zjeździe szlachty i senatorów woj. krakowskiego i sandomierskiego i podpisał jego uchwały. Zjazd wiślicki, odbywający się 13–17 XII t. r. wyznaczył go na jednego z sędziów kapturowych. W r. n. 2–3 III uczestniczył w sejmiku w Proszowicach; skrytykował wtedy uchwały konwokacji warszawskiej i działalność senatorów, którzy jego zdaniem stanowili tam więcej, niż im pozwalało prawo. Sejmik ten powierzył mu funkcję poborcy w pow. księskim i lelowskim, a kolejny odbyty 1 IX t. r. wybrał go na posła na sejm koronacyjny Henryka Walezego. W nowym bezkrólewiu po ucieczce Henryka pełnił P. różne funkcje zlecane mu przez sejmiki w Proszowicach. Sejmik z dn. 16 VII 1574 wybrał P-ego ponownie do sądów kapturowych, obradujący 11–15 IX t.r. – sędzią do sądów wiecowych, zebrany zaś 11 VII 1575 – delegatem na małopolski sejmik generalny do Nowego Miasta Korczyna (24 VII). P. opowiedział się po stronie Stefana Batorego. Wybrany na sejmiku 20 II 1576 na posła wziął udział w sejmie kor. (31 III – 29 V) nowego króla, odbywając ostatnią legację poselską.
P. dziedziczył części we wsiach Przyłęk, Starzyny, połowę wsi Lusina oraz wójtostwo w Wolbromiu. Dzierżawił królewszczyzny. Nabył bowiem w l. 1564 i 1565 od Szafrańcówien Zofii Oleśnickiej i Katarzyny Chełmskiej, tytułem dzierżawy, części Wolbromia oraz wsie: Łobzów, Dłużec i Lgotę. Miał dożywocie na Poliknie. Nadto 6 V 1569 dostał od króla dom w Wolbromiu, zaś 12 VII 1571 dożywocie na dwór pod zamkiem w Krakowie. Posiadał zakupiony 12 VII 1571 za 1 500 fl. dom na Kazimierzu przy ul. Krakowskiej. Prowadził liczne operacje majątkowe i pieniężne głównie ze szlachtą woj. krakowskiego. P. zmarł między 4 a 22 III 1583.
Pierwszą żoną, którą P. zaślubił przed 16 X 1553, była Zofia Przypkowska (zm. przed 21 XII 1563) córka Mikołaja; drugą (zaślubioną przed 16 X 1564) – Urszula Morska, córka Żegoty, wdowa po Hieronimie Gierałtowskim. P. pozostawił synów: Andrzeja, Mariana, Joachima, Hieronima (zob.) i Seweryna, oraz córki: Katarzynę i Jadwigę.
Marian, zwany także Marcjanem (zm. 1643), po studiach w Heidelbergu i w Padwie, był działaczem sejmikowym w pow. oświęcimsko-zatorskim, od r. 1631 sędzią ziemskim zatorskim, od r. 1634 kaszt. oświęcimskim.
Niesiecki; Paprocki; Uruski; – Bukowski, Dzieje reformacji, I 644; Halecki O., Zgoda sandomierska 1570 r., W. 1915 s. 204–5; Kaniewska I., Małopolska reprezentacja sejmowa za czasów Zygmunta Augusta 1548–1572, Kr. 1974 tabl. nr 10; Płaza S., Próby reform ustrojowych w czasie pierwszego bezkrólewia, Kr. 1969 s. 49; – Akta sejmikowe woj. krak., I; Akta synodów różnowierczych w Pol., I–III; Akta Unii; Arch. Zamoyskiego, I, III; Diariusz sejmu lubelskiego 1566 r., Kr. 1980; Dnevnik lublinskago sejma 1569 goda, Pet. 1869; Elementa ad Fontium Editiones, XII; Hosii epistolae, II; Lustracja województwa sandomierskiego 1564–1565, W. 1963; Materiały do dziejów reformacji w Krakowie, Kr. 1962; Matricularum summ., V nr 3047, 3062, 3063, 3138, 3154, 3272, 3611, 3614, 3917, 4046, 4258, 4405, 6338, 6814, 10734; Nowe źródło do dziejów polskiego parlamentaryzmu, „Czas. Prawno-Hist.” T. 35: 1983 z. 1 s. 207; Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro, s. 549; Węgierski W., Kronika zboru ewangelickiego krakowskiego, Kr. 1817 s. 26, 27; Źródła Dziej., IX 246, XIV 44, 72; Źrzódłopisma do Dziej. Unii, Cz. II oddz. 1; – AGAD: Arch. Skarbu Kor. nr 1 s. 1140, nr 60 s. 581, 593, nr 93 s. 235, 243, nr 97 s. 81, 83, 108, 109, nr 116 s. 85, 89, nr 117 s. 35, 38, nr 119 s. 48, 54, 101, 119, 163, 169, 212, Metryka Lit. B IV t. 7 s. 67–68; Arch. Państw. w Kr.: Inscr. Castr. Crac. nr 61 k. 250, 262, nr 80 k. 207, 395, nr 81 k. 207, nr 87 k. 27, 34, 162, 207–208, 213, 316, 434, nr 88 k. 316–317, 393, 408, nr 100 k. 220–222, 485, 873, 875, 876, 1028, 1203, nr 128 k. 73, 75, 339, 436, 445, 532, nr 1151 k. 169, 170, 321, 347, 349, 387, Rel. Castr. Crac., t. 10 s. 1292–1293, 1556; B. Czart.: rkp. 2208 s. 75, 103; – Bibliogr. do syna Mariana: Akta sejmikowe woj. krak., I–II; Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I.
Irena Kaniewska